«جاهلیت مدرن»
باسمه‌تعالی
«جاهلیت مدرن»
محمد بارونی
جاهلیت» از ریشه «ج – ه – ل» به معنای نادانی، خشونت، و تکبر همراه عصبیت در تضاد با علم یا حِلم است و در اصطلاح قرآنی و حدیث جاهلیت نوعی از ویژگی‌های رفتاری، اخلاقی و اعتقادی در دوره‌ای از تاریخ پیش از اسلام در شبه جزیره عربستان به کار رفته است.
گفته شده که معنای جهل در عصر جاهلی بیشتر ناظر به رفتار است نه آنکه مقابل علم و دانایی باشد؛ بلکه نوعی خودسری در رفتار و روح تکبرآمیز که از سر فرودآوردن در برابر هر قدرتی، خواه انسانی و خواه الهی و خواه به حق یا ناحق سر باز می‌زده است.
بر این پایه، آمده است که مردم عرب پیش از اسلام در ناآگاهی و غرور و خشونت غوطه‌ور بودند و با ظهور اسلام، این وضع دگرگون شد و بردباری و خردمندی جای آن را گرفت.
واژه اسلام به معنای تسلیم شدن است؛ اما در اصطلاح، به احکام و شریعت الهی شکل گرفته در قالب دین اشاره دارد و واژه جاهلیت نیز بر سنت‌های نهاده شده پیش از نزول وحی اطلاق می‌گردد. بنابراین، تقابل جاهلیت و اسلام از نوع رویارویی دو سنت و شریعت است که یکی دارای خاستگاه وحیانی است و دیگری در سنت نیاکان ریشه دارد.
در نگاه برخی اندیشمندان، جاهلیت، بندگی انسان در برابر انسان است و اسلام، بندگی انسان در برابر خداست؛ بنابراین، این دو آشتی‌ناپذیرند و برای ایجاد جامعه اسلامی باید از جاهلیت به اسلام منتقل شد.
پاره‌ای از مظاهر شاخص جاهلیت که در قرآن به آنها اشاره شده، عبارت‌اند از: شرک و بت پرستی، نیکی نکردن به والدین، کشتن فرزندان از بیم فقر،زنا، واداشتن کنیزان به زنا، زنده به گور کردن دختران، میگساری، رباخواری، تحقیر زن، قمار و مقدّس دانستن برخی حیوانات.
از مجموع احادیث برمی‌آید که پیامبر(ص) و ائمه(ع) از هر فرصتی برای اصلاح افکار و اعمال جاهلی و جاهلیت‌زدایی استفاده می‌کرده‌اند.
بعضی‌ها اعتقاد دارند که جاهلیت عرب ساده و سطحی بود؛ اما جاهلیت جدید مبتنی بر علم، تحقیق، نظریه‌پردازی و مترادف با آن چیزی است که امروزه پیشرفت و تمدن خوانده می‌شود و جاهلیت قرن بیستم عصاره جاهلیت همه اعصار تاریخ غرب دانسته است.
در گفتار مقام معظم رهبری حضرت آیت اله خامنه‌ای بسیاری از همان رذایل اخلاقی که آن روز در مکّه و در جزیرهالعرب رایج بود و پیغمبر با اینها به مقابله پرداخت، امروز در دنیای به‌اصطلاح متمدّن غربی به شکل سازمان‌یافته و بسیار شدیدتر و بسیار وسیع‌تر وجود دارد.
وی می‌فرمایند: «جاهلیّت، امروز هم در دنیا وجود دارد؛ ما باید چشممان را باز کنیم و جاهلیّت را بشناسیم؛ امروز هم عیناً همین معنا وجود دارد؛ شهوت‌رانیِ بی‌حساب، بی‌مهار، بی‌منطق. امروز منطق شهوت‌رانی در دنیای غرب «تمایل» است؛ می‌گوییم چرا همجنس‌گرایی را ترویج می‌کنید؟ می‌گویند خب، این یک تمایل بشری است؛ این منطقشان است! همین‌ها که در عرصه‌ی شهوت‌رانی و عدم رعایت هیچ خطّ قرمزی در باب شهوات جنسی و شهوات گوناگون بشری ایستادگی و توقّف نمی‌کنند و پیش می‌روند، نوبت به قساوت که می‌رسد، همان وضعیّت را انسان اینجا هم مشاهده می‌کند: انسان‌ها را می‌کشند، بی‌گناه‌ها را می‌کشند، بدون هیچ جرمی ملت‌ها را مورد سرکوب قرار می‌دهند؛ این جاهلیّتی است که امروز وجود دارد؛ جاهلیّت مدرن. فرق این جاهلیّت با جاهلیّت صدر اوّل – جاهلیّت اولی به تعبیر قرآن – این است که امروز جاهلیّت، مسلّح و مجهّز است به سلاح علم، به سلاح دانش؛ یعنی علم که مایه‌ی رستگاری انسان باید باشد، وسیله‌ای شده است برای تیره‌روزی انسان، برای بدبختی جوامع بشری. آن کسانی که امروز به دنیا دارند زور می‌گویند، با تکیه‌ی به فراورده‌های دانش خود است که دارند زور می‌گویند؛ این سلاحی که دارند ساخته‌شده و فراورده‌ی دانش است، ابزارهای اطّلاعاتی که دارند، ابزارهای امنیّتی که دارند، ابزارهای عظیم تبلیغاتی که دارند، اینها فراورده‌های علم است؛ همه‌ی آنها در خدمت همان شهوت و غضب است. این وضع امروز دنیا است. جامعه‌ی اسلامی با یک چنین واقعیّتی مواجه است و این را دنیای اسلام باید احساس کند، باید درک کند. امروز جاهلیّت بازتولید شده است؛ با توان بسیار بالا، با خطر صدها بلکه هزارها برابرِ جاهلیّت روزهای اوّل و دوران اوّل اسلام…»
- آری! اگر در جاهلیّت آن روز دختر را زنده‌به‌گور می‌کردند، امروز با سقط‌جنین، هم دختر را نابود می‌کنند، هم پسر را.
- اگر آن روز مدرسه نبود و جنایت انجام می‌گرفت، امروز باوجود هزاران دانشگاه، مهم‌ترین حقوق انسان‌ها پایمال می‌شود.
- اگر در جاهلیّت آن روز فساد و زنا جرم بود؛ امّا امروز در مترقی‌ترین کشورهای جهان همجنس‌بازی قانونی است.
- اگر عرب در عصر جاهلیت، جنگ و غارتگرى داشت، در جاهلیت عصر ما جنگ‌های جهانى رخ می‌دهد که گاه هزاران نفر در آن قربانى و بیش از آن مجروح می‌شوند.
- اگر در جاهلیت عرب، زنان، روسری‌های خود را کنار می‌زدند، به‌گونه‌ای که مقدارى از سینه و گلو و گردن‌بند و گوشواره آنها نمایان می‌گشت، در عصر ما باشگاه‌هایی تشکیل می‌شود که با نهایت معذرت افراد در آن برهنه مادرزاد می‌شوند، رسوائی‌های کناره دریا، استخرها و حتى معابر عمومى نگفتنى است.
- اگر در جاهلیت عرب، زنان آلوده پرچم بر در خانه خود می‌زدند، تا افراد را به‌سوی خود دعوت کنند! در جاهلیت قرن ما افرادى هستند که در برخی رسانه‌های مطالبى را مطرح می‌کنند که قلم از ذکر آن جداً شرم دارد و جاهلیت عرب، بر آن صد شرف دارد.
آنچه گفتیم، فقط مشتى از خروار، براى نشان‌دادن زندگى کسانى بود که از خدا فاصله می‌گیرند و با داشتن هزاران دانشگاه و مراکز علمى و دانشمندان معروف، در منجلاب فساد غوطه‌ور می‌شوند، و حتى گاهى همین مراکز علمى و دانشمندانشان در اختیار همان فجایع و مفاسد قرار می‌گیرند.
منابع: تفاسیر ارزشمند نمونه و نور و سایت‌های مقام معظم رهبری، ویکی‌فقه و ویکی‌شیعه
