«الگوهای تربیتی در قیام عاشورا»
باسمه تعالی
«الگوهای تربیتی در قیام عاشورا»
قیام عاشورا، نه تنها یک واقعه تاریخی، بلکه گنجینه‌ای از ارزش‌ها و الگوهای تربیتی است که در طول قرن‌ها الهام‌بخش انسان‌ها بوده است. این قیام از آغاز تا پایان، صحنه‌هایی را به نمایش می‌گذارد که هر یک می‌تواند الگوی زندگی برای افراد در زمینه‌های مختلف باشد. در اینجا به برخی از مهم‌ترین الگوهای تربیتی قیام عاشورا اشاره می‌شود:
۱- الگوی وفاداری: حضرت عباس (ع)
حضرت عباس (ع)، نماد وفاداری و فداکاری در قیام عاشورا است. ایثار و از خودگذشتگی او مرهون تربیت صحیح علوی است. در کربلا، حضرت عباس نه تنها خود حضوری وصف‌ناپذیر داشت، بلکه برادرانش را نیز به یاری امام حسین (ع) ترغیب می‌کرد. زمانی که شمر امان‌نامه‌ای برای او آورد، حضرت عباس با صلابت پاسخ داد: «ای دشمن خدا، دستانت قطع باد! لعنت بر امانی که آورده‌ای. آیا ما را فرمان می‌دهی که برادر و سیدمان حسین را رها کنیم و در طاعت تو درآییم؟»
حضرت عباس تا آخرین لحظه عمرش از امام حسین (ع) دفاع کرد. حتی زمانی که در کنار رود فرات قرار گرفت و لب‌هایش از تشنگی خشکیده بود، به یاد تشنگی برادر و مولایش، آب ننوشید و گفت: «به خدا قسم! آب نمی‌نوشم، در حالی که آقایم حسین تشنه است.» این رفتار، اوج وفاداری و فداکاری را نشان می‌دهد و او را به الگویی جاودانه برای ادب، ولایت‌مداری و ایثار تبدیل کرده است.
۲- الگوی صبر و مقاومت: حضرت زینب (س)
حضرت زینب (س)، به عنوان «ام المصائب»، نماد صبر و استقامت در برابر سختی‌هاست. او شاهد شهادت بیش از بیست نفر از نزدیکان خود، از جمله برادرش امام حسین (ع)، بود. با این حال، نه تنها تسلیم مصائب نشد، بلکه با ایراد خطبه‌های پرشور در کوفه و شام، رسالت کربلا را به جهانیان رساند.
حضرت زینب در عین حال که حامل رسالت کربلا بود، مسئولیت سرپرستی کاروان اسیران را نیز بر عهده داشت. او با بیان حقایق و اهداف قیام امام حسین (ع)، بر همه سختی‌ها چیره شد و الگوی بی‌نظیری از صبر و مقاومت را به نمایش گذاشت.
۳- الگوی بازگشت به خوبی‌ها: حر بن یزید ریاحی
حر بن یزید ریاحی، ابتدا فرمانده لشکر دشمن بود، اما در روز عاشورا، با شنیدن صدای کمک‌خواهی امام حسین (ع)، توبه کرد و به لشکر حق پیوست. او گفت: «من اولین کسی بودم که راه را بر شما بستم، اجازه بدهید اولین کسی باشم که در راه شما کشته می‌شوم.»
امام حسین (ع) با بزرگ‌منشی، توبه او را پذیرفت و حر را به عنوان یکی از یاران وفادار خود پذیرفت. حر در میدان نبرد با شجاعت جنگید و به شهادت رسید، و بدین ترتیب الگوی بازگشت به راه حق و توبه نصوح شد.
۴- الگوی پایبندی به حجاب و عفاف: زنان کربلا
زنان کربلا، به ویژه ام کلثوم و حضرت سکینه (س)، نماد عفاف و حجاب در سخت‌ترین شرایط بودند. آن‌ها با وجود بی‌حرمتی‌های سپاه کوفه، حریم عفاف را حفظ کردند. ام کلثوم در کوفه، با سخنرانی در جمع مردم، آن‌ها را به خاطر نگاه کردن به حرم پیامبر (ص) سرزنش کرد.
حضرت سکینه نیز در شام، از نیزه‌دار خواست تا سر مطهر امام حسین (ع) را دورتر ببرد تا مردم کمتر به چهره اهل بیت نگاه کنند. حضرت زینب (س) در خطبه خود در کاخ یزید، پرده‌دری از حرمت اهل بیت را محکوم کرد و کرامت انسانی زن را در سایه عفاف و حجاب به نمایش گذاشت.
۵- الگوی مواسات و ایثار: یاران امام حسین (ع)
مواسات، یعنی دیگران را در مال و جان بر خود مقدم داشتن، یکی از زیباترین صفات معاشرتی است که در قیام عاشورا به وضوح دیده می‌شود. یاران امام حسین (ع) و بنی‌هاشم، با ایثار و فداکاری، این صفت را به اوج رساندند.
حضرت عباس (ع) به بنی‌هاشم گفت: «اصحاب غریبه هستند، بار سنگین را باید اهلش بردارند.» بنی‌هاشم و اصحاب نیز با مقدم شمردن دیگران بر خود، جان نثاری کردند. این روح ایثار، الگوی تربیتی برای مسلمانان است تا در گرفتاری‌ها یار یکدیگر باشند.
۶. الگوی رازداری: قیس بن مسهر
قیس بن مسهر، نامه‌رسان امام حسین (ع)، الگوی رازداری و وفاداری است. زمانی که توسط مأموران ابن زیاد دستگیر شد، برای حفظ اسرار امام، نامه را پاره کرد. او ترجیح داد شهادت را بر افشای رازها انتخاب کند.
قیس در بالای منبر، به جای دشنام به امام حسین (ع)، ابن زیاد و بنی‌امیه را لعن کرد و مردم را به یاری امام فراخواند. او به عنوان یکی از بهترین الگوهای تربیتی عاشورا، نشان داد که رازداری و وفاداری حتی در سخت‌ترین شرایط نیز ممکن است.
نتیجه‌گیری
قیام عاشورا، کامل‌ترین الگوهای تربیتی در تاریخ بشر است. این الگوها، از وفاداری و صبر تا ایثار و رازداری، زیباترین جلوه‌های انسانی را به تصویر می‌کشند و مسیر حرکت همگان را روشن می‌کنند. امام حسین (ع) و یارانش، با رفتار و گفتار خود، کوثر بی‌انتهای تربیت انسان را به بشریت هدیه داده‌اند. این الگوها نه تنها برای مسلمانان، بلکه برای تمام انسان‌ها در هر زمان و مکانی قابل استفاده و الهام‌بخش هستند.
