« خلاصه ای از زندگی‌نامه امام موسی کاظم (ع) از ولادت تا شهادت »
باسمه تعالی
« خلاصه ای از زندگی‌نامه امام موسی کاظم(ع) از ولادت تا شهادت »
امروز یکشنبه هفتم اسفند ۱۴۰۰ برابر با ۲۵ رجب ۱۴۴۳ هجری قمری سالگرد شهادت امام هفتم شیعیان امام موسی کاظم (ع) است. به همین مناسبت شایسته است زندگی آن حضرت را از ولادت تا شهادت مرور کنیم.
حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام مشهور به امام موسی کاظم علیه‌السلام امام هفتم شیعیان در بیستم ماه ذی‌الحجه سال ۱۲۸ هجری قمری، در قریه ابواء (میان مکه و مدینه) دیده به دنیا گشود. پدر بزرگوارشان امام جعفر صادق (ع)، امام ششم شیعیان و مادر مهربان مکرمه‌شان، حمیده بربریه یا حمیده پاک است.
امام موسی کاظم (ع) پیشوایی بود که منزلتی بزرگ و شانی عظیم داشت و همواره در تجهد کوشا بود؛ عبادتشان معروف بود و بر طاعت بندگی مواظبت می‌کرد و شب را به سجود به پایان می‌برد و روز را به صدقه و روزه می‌گذراند.
ولادت امام موسی کاظم (ع)
امام موسی بن جعفر (ع) در سال ۱۲۸ یا ۱۲۹ هجری قمری هنگامی که امام صادق (ع) و همسرش حمیده از حج بازمی‌گشتند، در منطقه ابواء به دنیا آمد. برخی مکان ولادت ایشان را مدینه دانسته‌اند.
فرزندان امام موسی کاظم (ع)
حضرت ابوالحسن موسی (ع) سی و هفت فرزند پسر و دختر داشت، در میان تمام فرزندان حضرت ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام) از همه بزرگوارتر و عالی‌قدرتر و داناتر و فاضل‌تر بوده. احمد بن موسی مردی کریم و بزرگوار و پرهیزکار بود و حضرت موسی بن جعفر این فرزند بزرگوار را دوست می‌داشت و بر سایر فرزندان مقدم می‌داشت.
مناظرات علمی امام موسی کاظم (ع)
مناظرات و گفتگوهایی از امام کاظم با برخی از خلفای عباسی، دانشمندان یهودی و مسیحی، ابوحنیفه و دیگران گزارش شده است. باقر شریف قرشی هشت گفتگو از امام کاظم، تحت عنوان مناظرات آن حضرت گردآورده است.
رفتارهای سیاسی امام موسی کاظم (ع)
دورانی که امام کاظم علیه‌السلام در آن زندگی می‌کرد، مصادف با نخستین مرحله استبداد و ستمگری حکّام عباسی بود. این اعمال فشار از زمان امام صادق علیه‌السلام آغاز شد و تا زمان امام رضا علیه‌السلام که دوره خلافت مأمون بود با شدّت هر چه تمام‌تر ادامه یافت؛ مردم در زمان مأمون اندکی احساس امنیت سیاسی کردند، ولی دیری نپایید که دستگاه خلافت بدرفتاری و اعمال فشار بر مردم را دوباره از سر گرفت. فشار سیاسی عباسیان در دوره‌ای آغاز شد که پیش از آن امام باقر و صادق (ع) باتربیت شاگردان فراوان، بنیه علمی و حدیثی شیعه را تقویت کرده بودند و جنبشی عظیم در میان شیعه پدید آورده بودند. رسالت امام موسی کاظم (علیه‌السلام) آن بود تا در این حرکت علمی، توازن و تعادل فکری را میان شیعیان برقرار کنند.
عصر امام کاظم علیه‌السلام دوران بسیار سختی برای شیعیان بود و در این دوران حرکت‌های اعتراض‌آمیز متعددی از ناحیه شیعیان و علویان نسبت به خلفای عباسی صورت گرفت که از مهم‌ترین آنها قیام حسین بن علی، شهید فخ – در زمان حکومت هادی عباسی – و نیز جنبش یحیی و ادریس فرزندان عبدالله بود که در زمان هارون رخ داد. در واقع مهم‌ترین رقیب عباسیان، علویان بودند و طبیعی بود که حکومت آنان را سخت تحت نظارت آنها بگیرد. امامان شیعه همگی بر لزوم رعایت تقیه پافشاری کرده و می‌کوشیدند تا تشکّل شیعه و رهبری آنها را به طور پنهانی اداره نمایند. طبعاً این وضعیت سبب می‌شد تا تاریخ نتواند از حرکات سیاسی آنها ارزشیابی دقیقی به عمل آورد.
امام موسی کاظم (ع) در زندان
امام کاظم علیه‌السلام دو بار به دست هارون به زندان افتاد که مرتبه دوم آن از سال ۱۷۹ تا ۱۸۳؛ یعنی به مدت چهار سال به طول انجامید و به شهادت آن حضرت منجر شد. درباره مرتبه نخست زندان اوّل مدّت قید نشده است.
دلایل زندانی‌شدن امام در این دو بار که هر دو به دست هارون بوده است عبارت است از:
۱- سخت‌گیری‌های هارون نسبت به علویان به‌خصوص امام موسی کاظم (علیه‌السلام)
۲- نفوذ بسیار امام و علویان در میان مردم به دلیل اینکه فرزندان رسول خدا (صل الله علیه و آله) هستند.
۳- واجب بودن اطاعت از امامان شیعه و ترس دستگاه حکومت از شیعیان
هارون فهمید که شیعیان شب‌وروز به خدمت امام موسی کاظم (ع) می‌رسند و به‌خاطر ترس از جان و ازدست‌دادن سلطنتش آن حضرت را به شهادت رسانید.
ابتدا هارون، امام کاظم علیه‌السلام را نزد حاکم بصره، عیسی بن جعفر بن منصور فرستاد؛ امام چندی در زندان او به سر برد، اما در نهایت، عیسی از این کار خسته شد و به هارون نوشت تا او را تحویل شخص دیگری بدهد. در غیر این صورت او را آزاد خواهد کرد، زیرا در تمام این مدت کوشیده تا شاهدی بر ضد امام به دست آورد، اما چیزی نیافته است.
پس از آن، امام موسی کاظم (ع) را تحویل فضل بن ربیع دادند. امام مدتی طولانی نزد وی زندانی بود. گفته شده که از او خواستند تا آن حضرت را به قتل برساند، اما او از این کار سرباز زد. پس از آن، امام موسی کاظم (ع) را تحویل فضل بن یحیی دادند و مدتی نیز در زندان او به سر برد. مطابق نقل مورّخان او حرمت امام را پاس می‌داشت. پس از آن امام کاظم علیه‌السلام را تحویل زندانبان دیگری بنام سندی بن شاهک دادند.
شهادت امام موسی کاظم (ع)
واپسین روزهای عمر امام کاظم (ع) در زندان سندی بن شاهک سپری شد. شیخ مفید گفته است سندی، به دستور هارون‌الرشید امام را مسموم کرد و امام سه روز پس از آن به شهادت رسید. شهادت وی ۲۵ رجب سال ۱۸۳ هجری قمری در بغداد رخ‌داده است. درباره زمان و مکان شهادت امام کاظم (ع) نظرات دیگری هم وجود دارد.
پس از آن که امام موسی بن جعفر (ع) به شهادت رسید، به دستور سِندی بن شاهک پیکر او را روی پل بغداد قرار دادند و اعلام کردند که موسی بن جعفر به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. درباره چگونگی شهادت وی گزارش‌های متفاوتی وجود دارد؛ بیشتر تاریخ‌نویسان بر این باورند که یحیی بن خالد و سندی بن شاهک او را مسموم کرده‌اند. در گزارشی نیز گفته شده او را با پیچیدن در فرش، خفه کرده‌اند.
برای قراردادن بدن امام کاظم (ع) در معرض دید عموم دو دلیل گفته شده: یکی اثبات اینکه او به مرگ طبیعی از دنیا رفته؛ دیگری باطل کردن باور کسانی که به مهدویت او اعتقاد داشته‌اند.
پیکر امام موسی بن جعفر (ع) را در منطقه شونیزیه در مقبره خانوادگی منصور که به مقابر قریش شهرت داشت، دفن کردند. مدفن ایشان به حرم کاظمین مشهور است. گفته شده دلیل عباسیان برای اینکه بدن امام را در این مقبره دفن کردند، ترس از آن بود که مبادا مکان دفن امام موسی کاظم(ع) محل تجمع و حضور شیعیان شود.
خدایا زیارت این امام مظلوم در دنیا و شفاعت وی در آخرت نصیب ما بگردان
