آیات زندگی (۱۲) – « دو تکیه گاه محکم »
باسمه تعالی
آیات زندگی (۱۲) – « دو تکیه گاه محکم »
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ).
اى کسانى که ایمان آورده اید از صبر و نماز کمک بگیرید.( بقره – ۱۵۳)
در این آیه شریفه خداوند به مومنان دستور می دهد که با این دو نیروی استقامت و توجه به خدا به جنگ مشکلات و حوادث سخت بروید که پیروزى از آن شما است. زیرا خداوند با صابران است (إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرینَ).
به عکس آنچه بعضى تصور مى کنند، صبر هرگز به معنى تحمل بدبختى ها و تن دادن به ذلت و تسلیم در برابر عوامل شکست نیست، بلکه صبر و شکیبائى به معنى پایدارى و استقامت در برابر هر مشکل و هر حادثه است.
لذا بسیارى از علماى اخلاق براى صبر سه شاخه ذکر کرده اند:
۱-صبر بر اطاعت، یعنى مقاومت در برابر مشکلاتى که در راه طاعت وجود دارد.
۲- صبر بر معصیت، یعنى ایستادگى در برابر انگیزه هاى گناه و شهوات سرکش و طغیانگر.
۳- و صبر بر مصیبت، یعنى پایدارى در برابر حوادث ناگوار و عدم خود باختگى و ترک جزع و فزع.
کمتر موضوعى را مى توان در قرآن یافت که مانند صبر تکرار و مورد تأکید قرار گرفته باشد، در قرآن مجید حدود هفتاد مورد از صبر، سخن به میان آمده که بیش از ده مورد از آن به شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله) اختصاص دارد.
تاریخ مردان بزرگ نیز گواهى مى دهد که یکى از عوامل مهم یا مهم ترین عامل پیروزى آنان استقامت و شکیبائى بوده است، افرادى که از این صفت بى بهره اند در گرفتارى ها بسیار زود از پا در مى آیند. به همین دلیل در قرآن مجید روى این موضوع با مؤکدترین بیان تکیه شده است،
در نهج البلاغه در کلمات قصار مى خوانیم: بر شما باد به صبر و پایدارى که صبر در برابر ایمان همچون سر در مقابل تن است و تن بى سر فایده اى ندارد، همچنین ایمان بدون صبر ناپایدار و بى نتیجه است .
در روایات اسلامى عالى ترین صبر را آن دانسته اند که به هنگام فراهم آمدن وسائل عصیان و گناه، انسان مقاومت کند و از لذت گناه چشم بپوشد.
در این آیه، مخصوصاً به مسلمانان انقلابى نخستین، که دشمنان نیرومند، خون خوار و بى رحم از هر سو آنها را احاطه کرده بودند، دستور داده شده است: در برابر حوادث مختلف از قدرت صبر و پایمردى کمک بگیرند، که نتیجه آن استقلال شخصیت، و اتکاء به خویشتن و خودیارى در پناه ایمان به خداست و تاریخ اسلام این حقیقت را به خوبى نشان مى دهد که همین اصل اساسى پایه اصلى همه پیروزى ها بود.
موضوع دیگرى که در آیه بالا به عنوان یک تکیه گاه مهم در کنار صبر، معرفى شده نماز است، لذا در احادیث اسلامى مى خوانیم: هنگامى که حضرت على(علیه السلام) با مشکلى روبرو مى شد به نماز بر مى خاست و پس از نماز به دنبال حل مشکل مى رفت و این آیه را تلاوت مى فرمود: وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاه… .
از این موضوع هرگز نباید تعجب کرد، زیرا هنگامى که انسان در برابر مشکلات طاقت فرسا قرار مى گیرد، و نیروى خود را براى مقابله با آنها ناچیز مى بیند، نیاز به تکیه گاهى دارد که از هر جهت نامحدود و بى انتها باشد، نماز او را با چنین مبدئى مربوط مى سازد، و با اتکاء بر او مى تواند با روحى مطمئن و آرام، امواج سهمگین مشکلات را در هم بشکند.
بنابراین، آیه فوق در حقیقت به دو اصل توصیه مى کند:
۱-یکى اتکاى به خداوند که نماز مظهر آن است
۲-و دیگرى مسأله خودیارى و اتکاى به نفس که به عنوان صبر از آن یاد شده است.
پروردگارا توفیق فرگیری و عمل به دستوراتی که در قرآن آمده است به ما عنایت بفرما
منبع تفسیر نمونه- نوشته حضرت آیت الله مکارم
