آیات زندگی (۵)-« تجسس و غیبت نکنید! »
باسمه تعالی
آیات زندگی (۵)
« تجسس و غیبت نکنید! »
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا … وَلَاتَجَسَّسُوا وَلَایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا – حجرات – ۱۲
ای اهل ایمان، … و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند.
یکی از مسائلی که متأسّفانه در بین مردم رواج بسیاری دارد، مسئله تجسّس در زندگی دیگران و غیبت کردن آنان است. « تجسّس» و
« تحسّس» هر دو به معنى جستجوگرى است، ولى اوّلى معمولاً در امور نامطلوب می آید، و دوّمى غالباً در امر خیر. چنان که یعقوب به فرزندانش دستور می دهد: «یَا بَنِیَّ اذهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِن یُوسُفَ وَ أَخِیهِ » اى فرزندان من! بروید و از (گمشده من) یوسف و برادرش جستجو کنید.
غیبت آن است که انسان در غیاب شخصى چیزى بگوید که مردم از آن خبر نداشته باشند و اگر آن شخص بشنود، ناراحت شود. اسلام هم غیبت و هم تجسّس را به شدّت منع می نماید، چرا که برای امنیّت روانی جامعه ارزش قائل بوده و به دیگران اجازه تجسّس در امورات شخصی زندگی افراد را نمی دهد. به عبارتی تجسّس در زندگی دیگران خود مقدّمه ی بسیاری از گناهان و اختلاف ها و به تبع آن مشکلات اجتماعی خواهد بود.
حال اگر خدای نکرده کسی این کار را در گذشته انجام داده باشد بایستی براى جبران، در صورتى که غیبت شونده زنده و در قید حیات است از او حلالیت بطلبد. امّا اگر به او بگوید که من غیبت تو را کرده ام، ناراحت می شود، نباید به او گفت، بلکه باید بین خود و خداوند توبه کرد و اگر امکان دسترسى به شنوندگان غیبت است، به گونهاى با ذکر خیر و تکریم آن فرد، تحقیر گذشته را جبران کند؛ اما اگر غیبت شونده از دنیا رفته است، باید توبه کرده و از درگاه خداوند عذرخواهى کند، که البته خداوند توبه پذیر و بخشنده است.
وظیفه شنونده نیزگوش ندادن به غیبت است چرا که اگر شنونده گوش فرا ندهد و گوینده را منع کند، دیگر گوینده غیبت نخواهد کرد.
موارد جواز غیبت:
البتّه غیبت کردن در برخی از مواقع به جهت اهمّیّتی که دارد جایز شمرده شده است. به عنوان مثال در مقام مشورت در کارهاى مهمّ همچون ازدواج و گزینش و مسؤولیّت دادن، براى ردّ سخن و عقیدهى باطل اشخاصى که داراى اعتقادات باطل هستند؛جهت جلوگیری از به انحراف کشیده شدن مردم؛ براى گواهى دادن نزد قاضى، براى اظهار مظلومیّت و بیان کردن ظلم ظالم، در مورد کسى که بدون حیا و آشکارا گناه می کند، براى رد ادعاهاى پوچ مثل کسى که می گوید: من مجتهدم، دکترم، سیّدم، و ما مىدانیم که او اهل این صفات نیست، البتّه در این موارد نیز نباید بیش از حدّ لازم، فرد عیوب طرف مقابل را بگوید به عنوان مثال کسی که ادّعا دارد پزشک است تنها می بایست به ردّ کردن این ادّعا اکتفا کرد و به عنوان مثال اگر جایی ربا خورده است را نباید گفت چون به موضوع ارتباطی ندارد.
حدیث:
پیامبر(ص): در قیامت هنگامى که نامه ى اعمال انسان به دست او داده می شود، عدّه اى می گویند: چرا کارهاى خوب ما در آن ثبت نشده است؟ به آنها گفته می شود: خداوند، نه چیزى را کم و نه چیزى را فراموش می کند، بلکه کارهاى خوب شما به خاطر غیبتى که کرده اید از بین رفته است. در مقابل افراد دیگرى، کارهاى نیک فراوانى در نامه ى عمل خود می بینند و گمان می کنند که این پرونده از آنان نیست، به آنها می گویند: به واسطه ى غیبت شدن، نیکی هاى کسى که شما را غیبت کرده، براى شما ثبت شده است.
داستان:
همسر محترمه امام خمینی(ره) نقل کرده اند که من ۶۲ سال با امام بزرگوار زندگی کردم و در این ۶۲ سال یک غیبت از این مرد نشنیدم. ما یک کارگری داشتیم که خیلی کاری نبود لذا آن را تبدیل به یک کارگر بهتری کردیم. بعد از چند روز من خدمت امام گفتم: این خیلی کارگر خوبی است. امام فرمودند: « اگر با این جمله می خواهی به من بفهمانی که قبلی خوب نبود، این یک غیبت است و من حاضر نیستم بشنوم».
