آیات زندگی (۴) – مواظب چشم های خود باشیم.
باسمه تعالی
آیات زندگی(۴)
« مواظب چشم های خود باشیم »
« قُل لِلمُؤمِنِینَ یَغُضُّوا مِن أَبصَارِهِم وَ یَحفَظُوا فُرُوجَهُم »
به مؤمنان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) بپوشانند و عفاف خود را حفظ کنند(نور/۳۰)
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
شأن نزول
جوانى از انصار در مسیر خود با زنى روبرو شد. در آن روز زنان مقنعه خود را در پشت گوش ها قرار می دادند (و طبعا گردن و مقدارى از سینه آنها نمایان می شد) چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب کرد و چشم خود را به او دوخت هنگامى که زن گذشت جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می کرد در حالى که راه خود را ادامه می داد تا اینکه وارد کوچه تنگى شد و باز هم چنان به پشت سر خود نگاه می کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزى استخوان یا قطعه شیشه اى که در دیوار بود صورتش را شکافت! هنگامى که زن گذشت.جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جارى است و به لباس و سینه اش ریخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت به خدا سوگند من خدمت پیامبر می روم و این ماجرا را بازگو می کنم، هنگامى که چشم رسول خدا (ص) به او افتاد فرمود چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام جبرئیل، پیک وحى خدا نازل شد و آیه فوق را آورد (وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۳۹)
تفسیر:
موضوع کنترل چشم، یکی از مسائل مهم اجتماعی است که سلامت و امنیت اجتماع را به دنبال دارد و این موضوع تنها مربوط به مردان نیست بلکه زنان هم از این قاعده مستثنی نیستند. قرآن کریم در آیه بعد از این آیه به زنان هم امر می کند که چشمان خود را از حرام حفظ کرده و دیده خود را آلوده نکنند. وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ.
چشم حساس ترین وسیله برای سعادت و شقاوت بشر است زیرا از راه چشم است که به دل سرایت می کند. شیطان نیز از این وسیله بیشترین استفاده را کرده است.
یَغُضُّوا از مادّه غَضّ در اصل به معنى کم کردن و نقصان است و در بسیارى از موارد در کوتاه کردن صدا یا کم کردن نگاه گفته می شود، بنابراین آیه نمی گوید مؤمنان باید چشم هایشان را فرو بندند، بلکه می گوید باید نگاه خود را کم و کوتاه کنند.چرا که بستن چشم در مواجهه ی با نامحرم، ادامه ی مسیر را برای انسان غیرممکن می نماید.در این آیه: قرآن نمی گوید از چه چیز چشمان خود را فرو گیرند و از این طریق می خواهد عمومیّت را برساند، یعنى از مشاهده تمام آنچه نگاه به آنها حرام است چشم برگیرند.
فَرَج در اصل به معنى شکاف و فاصله ی میان دو چیز است، ولى دراین گونه موارد کنایه ازعورت می باشد که در فارسى از کلمه ی دامان به جاى آن استفاده میشود.و منظور حفظ کردن آن از نگاه کردن دیگران است.
چشم پوشی از نامحرم امنیت اجتماعی را به دنبال دارد به همین خاطر خداوند متعال در سوره مبارکه احزاب در آیه ای که حجاب کامل را بیان کرده فرموده است: فایده این حجاب این است که زنان مومنه مورد اذیت و آزار قرار نمی گیرند.(فلا یؤذین) به جهت اینکه نگاه حرام اذیت و آزار زنان را در پی دارد و به دنبال آن درگیری بین قبایل ایجاد خواهد شد.(
حدیث:
۱–پیامبر(ص): نگاه اول مانعى ندارد ولى ادامه ى نگاه اشکال دارد، زیرا سبب فتنه می شود.(وسایل الشیعه، ج۲۰، ص۱۹۴)
۲– امام صادق(ع): تمام چشمها در قیامت گریان است مگر سه چشم: چشمى که از آنچه خدا حرام کرده است بسته شود و چشمى که در راه اطاعت خدا شب را تا صبح بیدار بماند و چشمى که از ترس خدا در شب بگرید.(کافی، ج۴، ص۳۳۰)
۳–پیامبر(ص): نگاه بد، تیرى از تیرهاى مسموم شیطان است. هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد، خداوند به او ایمانى می دهد که از درون، شیرینى آن را احساس می کند(جامع الاخبار، ص۱۴۵)
۴-عیسی‌بن‌مریم به حواریان گفت: «مبادا به چیزهای ممنوع نگاه کنید، زیرا آن بذر شهوات و رویش فسق (گناه) است». و یحیی‌بن‌زکریا فرمود: «مرگ برای من دوست داشتنی تر است از نگاهی که واجب و لازم نباشد»(تفسیر اهل بیت ع ج۱۰، ص۲۱۸)
۵–امام صادق(ع):چهار چیز از چهار چیز سیر نمی‌گردند: زمین از باران، چشم از نگاه، زن از مرد و عالم از علم(الخصال، ج۱، ص۲۲۱)
۶–امام علی(ع)فرمودند:هرکس چشم خود را برای نگاه کردن به نامحرم باز کند، آرامش خود را به خطر می‌اندازد و هرکس پی‌درپی نگاه کند حسرت‌های او فراوان میشود(جامع الأخبار، ص۹۳)
داستان:
در خاطرات شهید علی نیّری بیان شده است: روزی بچّه های مسجد محل را برای اردو به نزدیکی چشمه ای می برند. وقتی علی برای آوردن آب و درست کردن چای به سمت چشمه حرکت می کند در طول مسیر و در نزدیکی چشمه چشمانش به چند دختر جوان که نیمه عریان در حال شنا کردن در آب چشمه هستند می افتد. او در این لحظه بسیار حسّاس، دچار وسوسه های شیطانی شده امّا برای رضایت خداوند سریع در جای خود می نشیند و مسیر حرکتش را تغییر داده و مسیری دیگر را برای آوردن آب انتخاب میکند. سرانجام کتری پر از آب را می آورد و مشغول درست کردن آتش می شود تا آب را برای جوش آمدن و درست کردن چای بر روی آن بگذارد. چند لحظه ای که می گذرد از اطراف صداهای عجیبی را می شنود و وقتی از دوستانش سؤال میکند که آیا آنها نیز همان صداهایی که او می شنیده است را می شنوند یا نه؟ همه در جواب می گویند: خیر ما صدایی را نمی شنویم. کمی که بیشتر به اطراف توجّه می کند، متوجّه می شود که ریگ های اطراف مشغول به تسبیح خداوند هستند و میگویند: « سبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلاَئِکَهِ وَالرُّوحِ » و این در واقع مکاشفهای بود که برای او حاصل شد تا گوشه ای از پاداش خود را در حفظ کردن نگاه خود از حرام بگیرد و شاید این همان مفهوم آن روایتی است که می فرماید چشمان خود را از حرام نگه دارید تا خداوند زیبایی های این عالم را به شما نشان دهد.
